Decennia lang hebben artsen hartziekten, nierfalen en diabetes type 2 als afzonderlijke strijd behandeld. Maar uit opkomend onderzoek blijkt dat deze aandoeningen geen geïsoleerde incidenten zijn, maar facetten van één enkel, diep onderling verbonden syndroom. Dit nieuwe inzicht, genaamd cardio-nier-metabolisch (CKM) syndroom, verandert de manier waarop wetenschappers en artsen preventie en behandeling benaderen.
De stille verbindingen
Het verhaal van Amy Bies illustreert het probleem: jarenlang fietsen door recepten voor diabetes, hoog cholesterol en hartziekten, elk afzonderlijk behandeld. In 2019 gebruikte ze twaalf medicijnen, overweldigd door bijwerkingen. Wat Bies meemaakte is geen anomalie. Onderzoekers erkennen nu dat disfunctie in vetcellen een cascade van schade kan veroorzaken die het hart, de nieren en de insulineregulatie beïnvloedt. Het falen van één orgaan versnelt de achteruitgang van de andere, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat.
De inzet is hoog. Ongeveer 90% van de Amerikanen heeft minstens één risicofactor voor het CKM-syndroom. Wereldwijd hebben 59 miljoen volwassenen diabetes, 64 miljoen lijden aan hartfalen en 700 miljoen lijden aan chronische nierziekten. Deze aandoeningen vertegenwoordigen samen de belangrijkste doodsoorzaak in veel landen, en er zijn aanwijzingen dat ze allemaal met elkaar verband houden.
De wetenschap achter CKM
De eerste aanwijzingen verschenen bijna een eeuw geleden, met onderzoeken die een verband legden tussen hoge bloedsuikerspiegel, bloeddruk en urinezuur (een teken van een nierziekte). De doorbraak kwam in de jaren negentig met de ontdekking van leptine, een hormoon dat vrijkomt door vetcellen en meerdere organen beïnvloedt. Onderzoekers begrijpen nu dat disfunctionele vetcellen ontstekingsstoffen afgeven die het hart, de nieren en de spieren beschadigen. Deze ontsteking verslechtert de insulinerespons, wat leidt tot diabetes, en verslechtert de bloedvat- en nierfunctie verder.
De cyclus wordt intenser: insulineresistentie stimuleert de opbouw van glucose, beschadigt de mitochondriën (cellulaire energieproducenten) en activeert reactieve zuurstofsoorten die weefsel vernietigen. Beschadigde nieren laten hormonen vrij die de bloeddruk verergeren, terwijl vetcellen de bloedvaten verstoppen met cholesterol. Deze onderlinge verbondenheid betekent dat het vaak ineffectief is om één aandoening te behandelen zonder de andere aan te pakken.
Een paradigmaverschuiving in de behandeling
Het goede nieuws is dat er nieuwe medicijnen opkomen om CKM bij de wortel aan te pakken. GLP-1-receptoragonisten (Ozempic, Wegovy, Mounjaro) – oorspronkelijk ontwikkeld voor diabetes – zijn verrassend effectief gebleken bij het beschermen van de hart- en nierfunctie. Klinische onderzoeken laten een reductie van 18-20% zien in het sterfterisico bij patiënten met diabetes type 2 en chronische nierziekte die deze medicijnen gebruiken. SGLT2-remmers, een andere klasse medicijnen, hebben vergelijkbare voordelen aangetoond: ze verlagen de bloedglucose, vertragen de achteruitgang van de nieren en verlagen het risico op hartproblemen.
Het strengere goedkeuringsproces van de FDA voor medicijnen tegen diabetes, ingevoerd nadat een onderzoek uit 2007 verborgen hartrisico’s bij oudere medicijnen aan het licht bracht, speelde een cruciale rol in deze vooruitgang. Door uitgebreide veiligheidstests te eisen, hebben de toezichthouders farmaceutische bedrijven ertoe aangezet geneesmiddelen met bredere beschermende effecten te ontwikkelen.
De toekomst van CKM-beheer
Ondanks het scepticisme van sommigen (die beweren dat CKM slechts een rebranding van het metabool syndroom is), wint het raamwerk aan kracht. Artsen erkennen nu de noodzaak van holistische beoordelingen en behandelingen. De sleutel ligt in vroege detectie en interventie. De huidige screeningalgoritmen slagen er vaak niet in om hoogrisicopatiënten met een nierziekte te identificeren, wat leidt tot vertraagde diagnoses en slechtere resultaten.
De opkomst van het CKM-syndroom vereist een fundamentele verandering in de manier waarop we chronische ziekten benaderen. Door de onderlinge verbondenheid van hart-, nier- en metabolische gezondheid te erkennen, kunnen we evolueren naar effectievere preventiestrategieën en behandelingen die de grondoorzaken van deze met elkaar verweven epidemieën aanpakken.
Concluderend: het CKM-framework is niet zomaar een nieuw label; het is een roep om geïntegreerde zorg. Het erkennen van deze ziekten als onderdelen van één enkel syndroom is van cruciaal belang voor het verbeteren van de patiëntresultaten en het verminderen van de mondiale last van chronische ziekten.
